Son yıllarda özellikle kış aylarında tüketimi artan ve nostaljik lezzetler arasında yer alan salep, sadece boğazımıza değil, doğamıza da dokunuyor. Ancak birçok kişi bilmez; Türkiye’de salep bitkisinin doğadan toplanması ve ekimi, sıkı kurallara bağlanmış durumda. Hatta izinsiz salep üretimi ve toplanması yasak. Peki neden?
Salep Nedir? Neden Bu Kadar Önemli?
Salep, orkidegiller (Orchidaceae) familyasından gelen bir bitki türünün yumrularından elde edilir. Özellikle Anadolu coğrafyasında 40’tan fazla türü bulunan bu endemik bitkiler, hem kültürel hem ekonomik açıdan önemli bir yere sahiptir. Salep, dondurma yapımından doğal ilaçlara kadar geniş bir alanda kullanılır. Ancak bu faydaları, onun başına dert de açıyor.
Yasak Neden?
Türkiye’de salep bitkileri, doğal ortamlarından sökülerek yumrularıyla birlikte toplanıyor. Bu da bitkinin yeniden filizlenmesini engelliyor. Her yıl tonlarca salep yumrusu, ticari amaçla doğadan toplanıyor ve çoğu zaman kaçak yollarla yurt dışına satılıyor. İşte bu noktada biyolojik çeşitliliğin korunması devreye giriyor.
Tarım ve Orman Bakanlığı, doğadan gelişi güzel salep toplanmasını ve dikimini yasaklamış durumda. Çünkü salep, tehdit altındaki bitkiler listesinde yer alıyor. Orkidelerin doğadan izinsiz sökülmesi, 2872 sayılı Çevre Kanunu ve ilgili biyolojik çeşitliliği koruma yönetmelikleri gereği cezai işleme tabi.
Peki, Salep Ekimi Hiç Yapılamaz mı?
Yapılabilir, ancak bazı şartlar var:
Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan özel izin alınması gerekiyor.
Üretim sadece kontrollü tarım sahalarında yapılmalı.
Doğal ortamdan yumru almak yerine, laboratuvar ortamında üretilmiş fide ve yumrular kullanılmalı.
Bazı bölgelerde Tarım Bakanlığı destekli salep tarımı projeleri yürütülüyor. Özellikle Burdur, Kahramanmaraş ve Kastamonu gibi illerde kontrollü üretim örnekleri mevcut.
Doğayı Koruyarak Üretim Mümkün
Eğer doğru yöntemlerle ve devlet denetiminde yapılırsa, salep üretimi hem çiftçiye yeni bir gelir kapısı olabilir hem de doğa zarar görmeden geleneksel lezzetimiz yaşatılabilir. Ancak burada önemli olan, kısa vadeli kazanç uğruna uzun vadeli ekolojik kayıplara yol açmamaktır.
Salep içtiğimizde sadece bir içeceği değil, doğanın yıllar süren emeğini yudumluyoruz. Bu yüzden her yudumda biraz daha bilinçli olmalı, salep ekimi ve tüketimi konusunda sürdürülebilir yolları desteklemeliyiz. Aksi halde bir gün, bu eşsiz lezzeti sadece kitaplarda okur, belgesellerde görür hale geliriz.
