Türkiye ile Pakistan Arasındaki Kardeşlik Bağları ve Tarihsel Kökenler: Selçuklu Mirası Üzerine Bir Değerlendirme
Türkiye ile Pakistan arasındaki dostluk, İslam dünyasında nadir görülen bir kardeşlik örneğidir. Bu bağın kökenleri sadece son yüzyıla değil, çok daha derin tarihî katmanlara dayanmaktadır. Pakistan halkı, Osmanlı’dan Selçuklulara kadar birçok Türk devletine tarihsel sempati duymuş; Türkiye de Pakistan’ın bağımsızlık sürecinden itibaren yanında yer almıştır. Bu ilişkilerin tarihsel boyutlarını anlamak için Türk-İslam dünyasının gelişim süreci ile Güney Asya’daki Müslüman hanedanlıkların kökenlerine bakmak gerekir.
Tarihsel Arka Plan: Selçuklular ve Güney Asya
Selçuklu Devleti 11. yüzyılda Orta Asya’dan çıkıp İran, Irak, Suriye ve Anadolu’da geniş bir coğrafyayı yönetmiş, İslam medeniyetinin askeri ve kültürel liderlerinden biri olmuştur. Ancak bugünkü Pakistan toprakları o dönemde Gazneliler, ardından Gurlular ve Delhi Türk Sultanlığı gibi farklı Türk-İslam hanedanlarının egemenliği altındaydı. Selçuklular ile Pakistan arasında doğrudan bir yönetimsel bağ bulunmasa da, bu devletlerin kültürel etkileri Hint Alt Kıtası’na dolaylı olarak yayılmıştır. Özellikle medrese sistemi, mimari unsurlar ve devlet teşkilatçılığı bu etkileşimin örnekleridir.
Türk Kökenli Devletler ve Pakistan Toprakları
- Gazneliler (10–12. yüzyıl): Mahmud of Ghazni, Hindistan’a 17 sefer düzenlemiş, İslam’ı bölgede yaymıştır.
- Delhi Türk Sultanlığı (1206–1526): 320 yıl boyunca Kuzey Hindistan’da egemenlik kurmuştur.
- Babürler (1526–1858): 332 yıl hüküm sürmüş, Delhi, Agra ve Lahor gibi kentleri İslam sanat ve mimarisiyle donatmıştır.
Modern Türkiye-Pakistan İlişkileri: Kardeşlik Bağı
- 1947’de Türkiye, Pakistan’ı tanıyan ilk ülkelerden biri olmuştur.
- 2023’te Türkiye ile Pakistan arasındaki dış ticaret hacmi yaklaşık 1,3 milyar dolar olmuştur.
- 2025 yılı hedefi: 5 milyar dolarlık karşılıklı ticaret hacmi.
- THY, haftalık ortalama 15 direkt uçuş gerçekleştirmektedir.
Tarihsel Olaylarda Verilen Karşılıklı Destekler
- 1919–1924 Hilafet Hareketi sırasında Hint Müslümanları tarafından Osmanlı’ya gönderilen yardım: 600.000 sterlin.
- 1999 Marmara Depremi’nde Pakistan’dan 3 kurtarma ekibi, 70’e yakın sağlık görevlisi Türkiye’ye gönderilmiştir.
- 2005 Keşmir Depremi’nde Türk Kızılayı tarafından Pakistan’a 25.000 çadır, 50 tır yardım malzemesi gönderilmiştir.
Ekonomik ve Askerî Bağlar
Ekonomi:
- Türkiye'nin Pakistan’daki doğrudan yatırımı: 600 milyon dolar (2024).
- Pakistan’ın Türkiye’ye ihracatı (2023): 410 milyon dolar; Türkiye'nin Pakistan’a ihracatı: 890 milyon dolar.
Askerî:
- MİLGEM projesi kapsamında 4 adet korvetin toplam maliyeti: 1,5 milyar dolar.
- Bayraktar TB2 SİHA’ların Pakistan’a teslimat görüşmeleri devam etmektedir.
- 200 askeri personel her yıl karşılıklı eğitim programlarına katılmaktadır.
Eğitim ve Akademik İşbirlikleri
- 2023 itibarıyla Türkiye Bursları ile Türkiye'de okuyan Pakistanlı öğrenci sayısı: 2.100.
- Maarif Vakfı'nın Pakistan'da işlettiği okul sayısı: 27.
- Ortak yürütülen bilimsel yayın sayısı (2018–2024 arası): 320 akademik çalışma.
Dinî ve Manevî Bağlar
- Mevlânâ ile ilgili etkinlik sayısı (2023): Lahor’da 5 büyük anma programı düzenlenmiştir.
- Diyanet İşleri Başkanlığı, Pakistan’daki 12 camide restorasyon desteği sağlamıştır.
Medya, Kültür ve Halk Diplomasisi
- “Diriliş: Ertuğrul”, Pakistan’da YouTube üzerinden 1 yıl içinde 1 milyar izlenmeyi geçmiştir.
- TRT ve PTV (Pakistan devlet kanalı) arasında 2024'te 3 ortak yapım anlaşması imzalanmıştır.
Ulaşım ve Turizm İşbirliği
- Türk Hava Yolları, 3 büyük Pakistan şehrine haftalık 15 sefer düzenlemektedir.
- 2024’te Türkiye'yi ziyaret eden Pakistanlı turist sayısı: 138.000.
- Türkiye’de sağlık turizmi kapsamında hizmet alan Pakistanlı hasta sayısı: 9.400 (2023 verisi).
Uluslararası Kuruluşlarda İş Birliği
- Her iki ülke de İslam İşbirliği Teşkilatı (57 ülke) ve D-8 üyesidir.
- Ekonomik İşbirliği Teşkilatı içinde Türkiye ve Pakistan, toplam ekonomik hacmin %52’sini oluşturmaktadır.
Tarihî kökenlerden beslenen kardeşlik, günümüzde ekonomik ve askerî ortaklıklarla pekişmektedir. Eğitimden kültüre, dinî bağlardan uluslararası platformlara kadar iki ülke arasında çok boyutlu bir iş birliği mevcuttur. Türkiye ile Pakistan arasındaki bu dostluk, İslam dünyasında örnek teşkil eden stratejik ve kalıcı bir kardeşlik modelidir.
