Neden Dünya Zeytin Ağacı Günü?

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü UNESCO, 26 Kasım’ı Dünya Zeytin Ağacı Günü olarak ilan etti. Amaç, zeytinin kültürel, ekonomik ve ekolojik önemine dikkat çekmek; bu ölümsüz ağacı gelecek nesillere aktarmak için farkındalık oluşturmaktı.

Zeytin, Akdeniz çanağını binlerce yıldır besleyen, medeniyetlerin şekillenmesine tanıklık eden bir ağaç… Bu nedenle kutlama sadece bir gün değil, insanlık tarihine saygı duruşudur.

Zeytinin Önemi: Bir Damla Yağda Binlerce Yıllık Miras

Zeytin yalnızca bir tarım ürününden ibaret değildir;

Beslenmede: Sağlıklı yağların en değerlilerinden biri olan zeytinyağının temel kaynağıdır.

Ekonomide: Akdeniz ülkelerinin ve özellikle Türkiye’nin tarım ekonomisinin bel kemiğidir.

Ekolojide: Erozyonu önler, toprağı tutar, çevresini yaşatan bir orman türüdür.

Kültürde: Barış, direniş, ölümsüzlük, kutsallık, bilgelik gibi kavramları simgeler.

Zeytinin Tarihçesi: 8 Bin Yıllık Yolculuk

Arkeolojik buluntular, zeytinin insanlık tarihindeki yerinin MÖ 6000-8000 yıllarına uzandığını gösteriyor. İlk kültüre alınan bitkilerden biri olan zeytin:

Anadolu’da, özellikle Ege kıyılarında, Doğu Akdeniz havzasında, Mezopotamya ile Filistin topraklarında gelişerek tüm Akdeniz coğrafyasına yayıldı.

Antik çağlarda devletler, zeytinyağını vergilendirdi, ticaret ağları kurdu, liman kentlerini zenginleştirdi. Zeytin, bir medeniyet göstergesi hâline geldi.

Mitolojik ve Antik Dönemlerde Zeytin

Mitolojilerde ve kadim inançlarda zeytin kutsaldır:

Athena’nın Armağanı

Efsaneye göre, Atina şehrinin koruyuculuğu için Athena ile Poseidon yarışır. Poseidon kente tuzlu su fışkırtırken, Athena zeytin ağacını yaratır. Halk, barışın, bereketin ve uygarlığın sembolü olan zeytin ağacını seçer. Böylece şehir adını Athena’dan alır.

Nuh’un Gemisine Gelen Zeytin Dalı

Tufan sonrası güvercinin gagasında getirdiği zeytin dalı, insanlık için barışın ve yeniden doğuşun işaretidir.

Antik Olimpiyatlar

Olimpiyat şampiyonlarına altın değil, zeytin dalından taç verilirdi. “En büyük ödül onurudur” düşüncesinin simgesiydi.

Zeytin, Zeytinyağı ve Sağlık

Bilimsel araştırmalar zeytinyağının:

  • Kalp-damar hastalıklarını önlediğini,

  • Antioksidan açısından zengin olduğunu,

  • Kanser riskini azalttığını,

  • Bağışıklık sistemini güçlendirdiğini,

  • Hücre yenileyici etkileri olduğunu
    kanıtlıyor.

Akdeniz tipi beslenmenin “uzun ömür sırrı” olarak anılması boşuna değildir.

Zeytin Ağacını Korumak Neden Bir İnsanlık Görevi?

Zeytin ağacı “ölümsüz” olarak anılır çünkü:

Bin yılın üzerinde yaşayan örnekler vardır.

Kuraklığa ve kıtlığa dayanır.

Gövdesi yansa bile köklerinden yeniden filiz verir.

Toprağı tutar, iklimi dengeler, biyolojik çeşitliliği destekler.

Bu nedenle bir zeytin ağacını kesmek, bin yıllık bir hafızayı yok etmek anlamına gelir.

Madenciliğe ve İmara Açılan Zeytinlikler

Türkiye’de zeytinlikler yıllardır çeşitli kanun değişikliği girişimleriyle tehdit altında. “Kamu yararı”, “ekonomik kalkınma”, “enerji yatırımı” gibi gerekçelerle:

Zeytinlik alanlara maden ocağı ruhsatları veriliyor,

Enerji santralleri kuruluyor,

Hızla imara açılmak isteniyor.

Her defasında kamuoyu tepkisiyle geri çekilen düzenlemeler, farklı yollarla yeniden gündeme geliyor.

Betona Kurban Edilen Zeytin: Edremit Körfezi’nin Sessiz Çığlığı

Balıkesir’in Edremit Körfezi, Türkiye’nin en nitelikli zeytin türlerinden Edremit Yağlık zeytinine ev sahipliği yapıyor. Yüzyıllardır bu bölgenin ekonomisini, kültürünü ve ekosistemini var eden zeytinlikler:

Tatil siteleri, Lüks konut projeleri, Kontrolsüz yapılaşma, Enerji projeleri, Madencilik faaliyetleri nedeniyle hızla yok oluyor.

Her yıl binlerce zeytin ağacı beton uğruna sökülüyor ya da yapılaşma baskısıyla bakımsızlığa itiliyor.

Bu kaybın telafisi yok. Çünkü zeytin ağacı dikildiğinde verime geçmesi 10-15 yılı buluyor; yüzyıllık nitelikli yağ üretimi ise nesiller gerektiriyor.

İmara Teslim Olan Zeytincilik

Bir bölgenin zeytinlik vasfını kaybetmesi için sadece ağaçların kesilmesi gerekmiyor. Çevresine yapılan kontrolsüz yapılaşma, yollar, siteler, betonlaşma:

Ekosistemi bozuyor, Su kaynaklarını tüketiyor, Toprak verimini düşürüyor, Bölgeyi mikroklima olarak çölleşmeye itiyor.

Zeytincilik geri dönülmez biçimde yok oluyor.

Zeytin Neden Kutsal?

Zeytin ağacı:

  • Dayanıklılığıyla,

  • Yaşama tutunma gücüyle,

  • İnsanlık tarihinin her döneminde var oluşuyla,

  • Barış ve bilgelik simgesi olmasıyla,

  • Şifa kaynağı niteliğiyle
    kutsal sayılmıştır.

Bugün bile dinlerde zeytin ve zeytinyağı özel bir yere sahiptir.

Kutsal olmak sadece metafor değil; zeytin ağacı insanın kendisiyle kurduğu en eski bağlardan biridir.

Zeytinin Çığlığını Duymak İçin Çok Geç Değil

Dünya Zeytin Ağacı Günü, ölümsüz ağacın sesine kulak verme çağrısıdır.
Zeytini korumak; kültürümüzü, soframızı, sağlığımızı, doğamızı ve geleceğimizi korumaktır.

Edremit Körfezi başta olmak üzere bütün zeytinliklerin korunması için: İmar politikalarının gözden geçirilmesi, Maden ruhsatlarının iptali, Tarım topraklarının güvence altına alınması, Zeytinciliğin stratejik bir sektör olarak tanınması
zorunludur.

Çünkü zeytin ağacını korumak, kendimizi korumaktır.

Muhabir: OSMAN KANTARLIOĞLU