Tekstil Atığı Rekor Seviyede
Küresel moda endüstrisinin çevreye verdiği zarar, güncel verilerle birlikte daha görünür hale geldi. 2024 yılında dünya genelinde 120 milyon metrik ton tekstil atığı oluştuğu doğrulandı. Bu devasa miktarın yüzde 80’i doğrudan çöplüklere gömülürken ya da yakılarak imha edildi.
Küresel ölçekte tekstil atıklarının yalnızca yüzde 12’si yeniden kullanılıyor, yüzde 1’den azı ise yeni tekstil ürünlerine dönüştürülebiliyor. Mevcut gidişat değişmezse, 2030 yılında yıllık tekstil atığının 150 milyon tonu aşması bekleniyor.
AB ve ABD’den Sert Düzenlemeler
Kriz karşısında en kapsamlı adımlardan biri Avrupa Birliği’nden geldi. Eylül 2025’te Atık Çerçeve Direktifi’nde yapılan değişiklikle tekstil üreticilerine zorunlu “Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu (EPR)” getirildi.
Bu düzenlemeyle birlikte AB pazarına ürün süren tüm şirketler; toplama, ayrıştırma ve geri dönüşüm maliyetlerinden sorumlu olacak. Üye ülkelere ulusal EPR sistemlerini kurmaları için 30 aylık bir süre tanınırken, uygulamanın 2028 ortasında tam olarak devreye girmesi öngörülüyor.
ABD’de ise benzer adımlar eyalet bazında atılıyor. California’da yükümlülüklerini yerine getirmeyen firmalara günlük 50 bin dolara kadar ceza uygulanırken, standartlara uymayan tekstillerin satışına doğrudan yasak getiriliyor. New York ve Washington eyaletlerinde de benzer yasa tasarıları gündemde.
Teknoloji Umut Veriyor Ama Yetersiz
Düzenlemelere paralel olarak geri dönüşüm teknolojilerinde de ilerlemeler yaşanıyor. Yapay zeka destekli tekstil ayrıştırma sistemleri, pilot uygulamalarda yüzde 80’in üzerinde doğruluk oranına ulaştı.
Aynı dönemde kimyasal geri dönüşüm tesisleri kapasitesini artırırken, Ambercycle ile yapılan çok yıllı anlaşmalar sayesinde Ganni gibi markalar geri dönüştürülmüş polyesteri ticari ölçekte kullanmaya başladı. Ancak uzmanlara göre bu adımlar, hızla büyüyen atık hacmini dengelemek için henüz yeterli değil.
Atıklar Küresel Güney’e Taşınıyor
2025 yılında yapılan araştırmalar, tekstil atığının önemli bir bölümünün gelişmekte olan ülkelere gönderildiğini ortaya koydu.
-
Gana’daki bazı koruma alanlarında İngiltere menşeli giysilerin biriktiği belirlendi.
-
Kenya’ya her ay yaklaşık 500 konteyner ikinci el kıyafet gönderiliyor ve bunun yüzde 40’ı doğrudan çöplüğe dönüşüyor.
Bu durum, tekstil atığının sadece çevresel değil aynı zamanda küresel bir adalet sorunu haline geldiğini gösteriyor.
Aşırı Üretim En Büyük Engel
Tüm veriler, modanın uzun süredir tartışılan aşırı üretim krizinin artık kritik bir eşiği aştığını ortaya koyuyor. Dünya genelinde üretilen giysilerin yüzde 85’i çöpe gidiyor.
Polyester gibi sentetik liflerin ağırlığı, doğaya salınan mikroplastik miktarını artırırken, birçok kıyafet 10 kez bile giyilmeden elden çıkarılıyor. ABD’de ise yıllık tekstil atığı 11 milyon ton seviyesine ulaşmış durumda.
Sürdürülebilirlik Çabaları Yetersiz Kalıyor
Sektörde çevreci çözümler ve sürdürülebilirlik politikaları konuşulsa da, sistematik aşırı üretim bu politikaların önündeki en büyük engel olarak öne çıkıyor. Uzmanlara göre gerçek çözüm, yalnızca geri dönüşümde değil, üretim ve tüketim alışkanlıklarının köklü biçimde değişmesinde yatıyor.
