İklim Kanunu Nedir, Neden Kabul Edildi?

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul edilen İklim Değişikliği ile Mücadele Kanunu, Türkiye’nin Paris Anlaşması çerçevesinde 2053 yılına kadar net sıfır emisyon hedefini gerçekleştirmesi için hukuki bir temel oluşturuyor. Kanunun amacı, iklim değişikliğinin etkilerini azaltmak, sera gazı emisyonlarını kontrol altına almak ve ulusal uyum stratejilerini yasalaştırmak.

Türkiye bu yasa ile Avrupa Birliği Yeşil Mutabakatı’na ve uluslararası çevre taahhütlerine uyum sağlamayı hedefliyor. Aynı zamanda karbon ticareti, emisyon sınırları ve sektörel dönüşüm gibi alanlarda özel sektörün ve kamu yönetiminin sorumlulukları da netleştiriliyor.

Dünya’da Benzer Yasalar Var mı?

Evet. İngiltere, Fransa, Almanya, Kanada, İsveç ve Yeni Zelanda gibi ülkeler, 2008’den itibaren iklim yasalarını yürürlüğe koydu. Örneğin İngiltere’nin Climate Change Act 2008 adlı yasası, yasal olarak bağlayıcı karbon azaltım hedefleriyle dikkat çekiyor. Bu yasalar; sanayi, ulaşım, tarım ve enerji üretiminde dönüşümü zorunlu kılarken, finansal teşvik ve cezalarla da destekleniyor.

Sanayi ve Üretici Açısından Artıları ve Eksileri

Artıları:

  • Düşük karbon teknolojilerine geçiş yapan sanayiciler için yeşil finansman kaynakları ve teşvik programları devreye girecek.

  • Karbon ticaret sistemi ile emisyon azaltan işletmeler gelir elde edebilecek.

  • Avrupa pazarına ihracat yapan üreticiler, AB sınırda karbon düzenlemesi nedeniyle bu uyum sayesinde avantaj sağlayacak.

Eksileri:

  • Fosil yakıta dayalı üretim yapan tesislerin ek yatırım yapması gerekecek.

  • Karbon vergisi ya da emisyon kotası nedeniyle üretim maliyetleri artabilecek.

  • Küçük ve orta ölçekli işletmeler için yeni teknolojilere geçiş maliyeti finansal yük yaratabilir.

Sanayi Üretimi Nasıl Etkilenecek?

Kanunla birlikte enerji yoğun sektörlerde, özellikle demir-çelik, çimento, kimya, tekstil ve otomotivde zorunlu karbon ölçümü ve raporlaması gündeme geliyor. Bu da sanayide dijitalleşme ve şeffaflık gerektiriyor. Ayrıca, karbon salımı yüksek tesislerin lisanslama süreçleri yeniden düzenlenebilecek.

Muhalefetin Eleştirileri: Halk Sağlığı Neden Yasanın Dışında?

Muhalefet partileri, kanunda hava kirliliği, solunum hastalıkları, çevresel toksinler gibi halk sağlığını doğrudan ilgilendiren konulara hiç değinilmemesini büyük bir eksiklik olarak değerlendiriyor. Özellikle şehirlerdeki ısınma kaynaklı partikül salımı ve temiz içme suyuna erişimin yetersizliği konularının yasal metinde yer bulmaması eleştirilerin odağında.

Çevrecilerin Tepkileri: Yasa Neden Yetersiz Görülüyor?

Çevre örgütleri ve ekoloji hareketleri, yasanın:

  • Termik santrallerin kapatılması konusunda herhangi bir hüküm içermemesini,

  • Ormansızlaşma ve biyoçeşitliliğin kaybı hakkında somut tedbirler sunmamasını,

  • Halkın katılımını ve yerel yönetimlerin rolünü zayıf bırakmasını eleştiriyor.

Ayrıca, “iklim adaleti” ilkesinin yok sayıldığı ve sadece sermayeye dayalı karbon piyasalarının önünü açtığı vurgulanıyor.

Yasa Türkiye’yi Nasıl Etkileyecek?

Yasa sayesinde Türkiye, uluslararası yatırımcılar nezdinde çevresel duyarlılığı olan bir ülke profili çizebilir. AB ve Dünya Bankası gibi kurumlarla yapılacak finansal iş birlikleri artabilir. Ancak kanunun uygulanma süreci ve siyasi iradenin kararlılığı belirleyici olacak.

İklim Yasası İnsan Yaşamını Nasıl Etkileyecek?

Doğru uygulanırsa:

  • Daha temiz hava,

  • Daha güvenli içme suyu kaynakları,

  • Doğal afet risklerinin azaltılması gibi yaşam kalitesini doğrudan artıracak etkiler sağlayabilir.

Ancak eşitsizlikler gözetilmezse, enerji yoksulluğu yaşayan kesimler ve kırsal üreticiler yeni mali yüklerle karşı karşıya kalabilir.

Karbon Ayak İzi Nedir?

Karbon ayak izi, bireylerin veya kurumların faaliyetleri sonucu atmosfere salınan toplam sera gazı miktarını ifade eder. Yeni yasa kapsamında büyük işletmeler ve kamu kurumları bu izleri hesaplayıp raporlamak zorunda olacak. Karbon ayak izini azaltan teknolojiler ve üretim biçimleri desteklenecek.

Tarım ve Hayvancılık: En Çok Etkilenecek Sektörler

Tarımsal Üretim:

  • Su tasarrufu zorunluluğu getirilecek.

  • Kimyasal gübre ve pestisit kullanımına sınırlamalar gelebilir.

  • Tarımda yenilenebilir enerji ve akıllı sulama sistemleri teşvik edilecek.

Hayvancılık:

  • Büyükbaş hayvanlardan salınan metan gazı kontrol altına alınmaya çalışılacak.

  • Yem üretimi ve otlatma faaliyetleri daha sürdürülebilir yöntemlerle yapılmak zorunda olacak.

  • Bu durum özellikle kırsal çiftçiler için adaptasyon sorunları ve ek maliyet anlamına gelebilir.

Su Kullanımı ve Su Gerçeği

İklim değişikliğiyle mücadelede su politikası merkezi konumda. Yasa, yer altı sularının izinsiz kullanımını sınırlandırıyor, baraj ve gölet verimliliği arttırılacak. Tarımda damla sulama ve yağmurlama sistemlerine geçiş zorunluluk haline gelebilir.

Sonuç: Yasa Kağıt Üzerinde Mi Kalacak?

İklim Değişikliği Kanunu, ilk bakışta Türkiye için gecikmiş ama kritik bir adım. Ancak etkili sonuçlar için:

  • Uygulama kararlılığı,

  • Denetim mekanizmalarının şeffaflığı,

  • Halkın ve çiftçinin sürece dahil edilmesi şart.

Aksi halde, bu yasa sadece "raporlama ve karbon ticareti" çerçevesine sıkışmış bir düzenleme olarak kalabilir.

Muhabir: HİLMİ DUYAR