Anneannelerimizin Mirası Makineye Yenildi
Bir zamanlar çeyizlerin vazgeçilmezi olan el yapımı pamuk yorganlar, günümüzde yerini fabrika üretimi elyaf yorganlara bıraktı. Eskiden her mahallede rastlanan yorgancı dükkânları artık yok denecek kadar az. Bu mesleğin son temsilcilerinden biri olan 77 yaşındaki Mehmet Sayak, POLİTİKA’ya konuştu.
“57 Yıldır Bu Mesleği Sürdürüyorum”
Mesleğe askere gitmeden önce başladığını belirten Mehmet Sayak, yorgancılığı ailede yalnızca kendisinin yaptığını vurguladı. Sayak, “77 yaşındayım, hala bu mesleği sürdürüyorum. Büyüklerimin yönlendirmesiyle başlamıştım. Ama artık sonlara geliyoruz” dedi.
“Eskiden El Dikimi Yorganlara Talep Vardı”
Geçmişle bugünü kıyaslayan Mehmet Usta, el işi yorganların zamanında çok rağbet gördüğünü anlattı:
“Bizim mesleğin teferruatı çok. Eskiden pamuklu, ipekli el dikimi yorganlar çok tercih edilirdi. Şimdi ise herkes hazır olanı istiyor. Elyaf, silikon yorganlar çıktı. Bunlar bizi geri plana itti. Çırak da yetişmiyor artık.”
“Köy Kızları Bile Artık Beğenmiyor”
Geçmişte çeyizlerin olmazsa olmazı olan el yapımı yorganların, artık gençler tarafından tercih edilmediğini belirten Sayak, “Köy kızları bile istemiyor artık bu yorganları. Sıfır talep var desem yeridir. Elyaf yorgan daha ucuz, daha hafif. Bizim işin değeri kalmadı” diye yakındı.
“El Dikimi Yorgan Emek İster”
Sayak, el yapımı bir yorganın üretim sürecinin sabır ve beceri gerektirdiğini şöyle anlattı:
“Pamukla başlıyoruz işe. Önce astar ve yüz hazırlanıyor. Pamuğu hallaç yapıyoruz. Sonra büyük tezgahımıza alıp düzgünce yerleştiriyoruz. Model çiziliyor ve ona göre dikiş atılıyor. Zor ama güzel bir işti.”
“Artık Biz de Hazır Yorgan Satıyoruz”
Sipariş azaldığı için el dikimi yapmayı neredeyse bıraktığını ifade eden Sayak, “Eskiden dikerdik ama şimdi sipariş yok. Biz de hazır yorgan alıp satıyoruz. İnşaatçılara yastık, battaniye veriyoruz. Ayakta kalmaya çalışıyoruz” dedi.
“Mesleğimden Çok Ekmek Yedim”
El işi yorganların maliyetli olduğunu, bu yüzden de tercih edilmediğini dile getiren Sayak şöyle konuştu:
“Eskiden anne çocuğuna sünnet yorganı diktirirdi. Öğretmenler, köylerden insanlar gelir, sipariş verirlerdi. Şimdi bir tesisatçı 3 bin TL alıyor. Biz el emeğiyle bir yorgan dikiyoruz, bin lira istiyoruz çok diyorlar. El işi kıymet görmüyor.”
“Çırak Yok, Gelecek Yok”
Sayak, artık bu mesleği sürdürecek kimsenin kalmadığını, çırak yetişmediğini söyledi. “Anneler babalar çocuklarını okumaya yönlendiriyor. Haklılar ama zanaat da önemli. Atatürk’ün dediği gibi: ‘Sanatsız kalan bir milletin, hayat damarlarından biri kopmuş demektir.’ Bilmezsen yok olursun. Filistin gibi olursun.”
Hazır Üretim Karşısında Kaybolan Bir Zanaat
El yapımı yorganlar, bir kültürü, bir zanaatı temsil ediyordu. Ancak günümüzde hız, maliyet ve pratiklik ön plana çıkarken bu ince sanat sessizce sahneden çekiliyor. Mehmet Sayak gibi ustaların çabası ise bu geleneği biraz daha yaşatabilmek adına son bir direnişi temsil ediyor.
