MARAŞ KATLİAMI’NIN YILDÖNÜMÜ: YAŞANAN ACININ TARİHSEL ANALİZİ

1978-1979 Türkiye siyasi tarihi, ideolojik gerilimlerin yükseldiği, sivil siyasetle şiddetin iç içe geçtiği bir dönemdir. Bu dönemin en kanlı olaylarından biri olarak tarihe geçen Maraş Katliamı, 19–26 Aralık 1978’de Kahramanmaraş’ta yaşanan ve yüzlerce insanın hayatını kaybettiği, Alevi ve sol eğilimli yurttaşlara yönelik şiddet olaylarıdır. Olaylar sadece bir yerel çatışma değil; Türkiye’nin toplumsal ve siyasal hafızasında derin izler bırakmış, 12 Eylül 1980 darbesinin ortamını hazırlayan kilometre taşlarından biri olarak kabul edilmiştir.

TARİHSEL ARKA PLAN VE ÖNEMİ

Maraş Katliamı, 19–26 Aralık 1978 tarihleri arasında, Kahramanmaraş’ta yaşanan bir dizi saldırı ve toplu şiddet olayını tanımlar. Bu saldırılar özellikle Alevi kökenli yurttaşlar hedef alınarak gerçekleştirilmiştir. Olaylar ulusal düzeyde yankı bulmuş, Türkiye’deki siyasal kutuplaşmanın en kanlı örneklerinden biri olarak hafızalara kazınmıştır.

Resmi kaynaklara göre katliamda 105–111 kişi hayatını kaybetmiş, yüzlerce kişi yaralanmış; 210 ev ve onlarca işyeri tahrip edilmiştir. Resmi olmayan beyanlarda ise ölenlerin sayısı 500’ü aşan iddiaları da vardır.

NASIL BAŞLADI? OLAYIN FITILI

Olaylar, 19 Aralık 1978 akşamı Kahramanmaraş'taki Çiçek Sineması’nda gösterilen bir film sırasında patlayıcı madde atılmasıyla başlamıştır. Bu patlama sonrası kısa sürede yayılan söylentiler, gerilimi daha da artırmış ve olaylar kısa sürede kontrol edilemez bir şiddet sarmalına dönüşmüştür.

Yerel gerginlikler, Alevi–Sünni arasındaki siyasi ve ideolojik ayrışmaların Körüklenmesi sonucunda, saldırgan gruplar önce Alevi mahallelerini, işyerlerini ve evlerini hedef alan toplu saldırılara girişmiştir.

NELER YAŞANDI?

Katliam sürecinde yaşananlar özetle şöyledir:

  • Alevi ve sol eğilimli vatandaşlara yönelik organize saldırılar düzenlendi.

  • Resmi verilere göre 100’den fazla kişi öldü; yüzlerce kişi yaralandı.

  • Alevi toplumuna ait evler, işyerleri, mahalleler saldırıya uğradı; yüzlercesi tahrip edildi veya yakıldı.

  • Saldırılar yedi gün boyunca sürdü ve şehir genelinde kaos yaratıldı.

Şiddetin boyutunun büyüklüğü, olayın sıradan bir sokak çatışması olmadığını, planlı ve örgütlü bir harekete dönüştüğünü göstermektedir.

NEDEN HALA UNUTULMUYOR? TOPLUMSAL BELLEK VE ETKİLER

Maraş Katliamı sadece o döneme özgü bir olay değil; Türkiye’nin toplumsal travma ve hafıza sürecinin önemli bir parçası haline gelmiştir. Bunun başlıca sebepleri şunlardır:

Milli bellek: Katliam, Alevi toplumunun kolektif acısı ve maruz kaldığı adaletsizliğin simgesi oldu.

Siyasi süreç: Olaylar, 12 Eylül 1980 askeri darbesinin öncesinde yaşanan en kanlı olaylardan biri olarak görülüyor; darbenin meşruiyetini güçlendiren faktörlerden biri olarak tarihe geçti.

Yargı süreçleri: Uzun süren davalar, gerektiği şekilde sonuçlanmayan cezalar ve aranan birçok failin yakalanamaması toplumsal adalet duygusunu zedeledi.

Anma kültürü: Her yıl anma etkinlikleri yapılması, ailelerin ve sivil toplum örgütlerinin süreci gündemde tutması ile katliam hafızada canlı tutuluyor.

MARAŞ DOSYASI

Maraş Katliamı ile ilgili süreç şöyle cereyan etti:

Sıkıyönetim mahkemelerinde toplam 804 kişi hakkında dava açıldı.

Davalar uzun sürdü; 20'nin üzerinde kişi idam, bazıları müebbet, yüzlercesi de 1–24 yıl arasında hapis cezalarına çarptırıldı.

Ancak idam cezaları Yargıtay tarafından bozuldu ve 1991’de çıkarılan bir yasa ile cezalar ertelenerek birçok kişi serbest bırakıldı.

Davalarda adı geçen 68 failin ise yargı sürecinde yakalanamadığı belirtiliyor.

Bu süreçler devletin adalet mekanizmasına olan güveni zedeleyen unsurlar olarak toplumun farklı kesimlerince eleştirildi.

FAİLLER YAKALANDI MI? YARGI VE CEZA SONUÇLARI

  • Bir kısmı idam, müebbet ve hapis cezalarına çarptırılan sanıkların cezaları çeşitli hukuki süreçlerle ertelendi veya indirildi.

  • Birçok sanık serbest bırakıldı, bazıları siyasi hayatta yer aldı.

  • Ayrıca dava sürecinde müdahil avukatların öldürülmesi gibi olaylar da davaların gölgesine düştü.

Bu gelişmeler, katliamla ilgili hesap verme sürecinin eksiklikleri ve adalet arayışının zorluklarını ortaya koydu.

TÜRKİYE'NİN MARAŞ ACISI

Maraş Katliamı, Türkiye’de mezhep, etnik kimlik ve siyasi görüş ayrılıklarının şiddetle yüzleşmesinin en acı örneklerinden biridir. Olay sonrası toplumun farklı kesimlerinde travmalar oluşmuş, binlerce insan yerinden edilmiş, bir şehrin toplumsal dokusu derinden sarsılmıştır.

Bu olayın hafızalarda hâlâ yaşatılmasının temel nedeni, sadece yaşananların vahşeti değil, adalet arayışının eksikliği, yargı süreçlerindeki aksaklıklar ve devlet mekanizmasının olaylara verdiği tepkinin tarihsel sonuçlarıdır.

KISA ÖLÇEKTE MARAŞ’IN TARİHSEL YÜKÜ

Maraş Katliamı, Türkiye tarihinin yalnızca bir trajedisi değil, aynı zamanda toplumsal çatışma, devlet-toplum ilişkisi, adalet, hafıza ve siyasi kültürün kesişim noktalarından biridir. Olayın yıldönümleri bu nedenle sadece anma değil; aynı zamanda geçmişle yüzleşme ve adaleti sağlama çağrısı niteliği taşımaktadır.

Muhabir: Haber Merkezi