ABD'nin İran'ın nükleer tesislerine düzenlediği saldırının ardından Tahran yönetimi rest çekti. İran Meclisi, dünyanın en kritik enerji geçiş noktalarından biri olan Hürmüz Boğazı'nın kapatılmasını gündeme aldı. Peki, Hürmüz Boğazı'nın kapatılması ne anlama geliyor?
Orta Doğu'da gerilim tırmanıyor. ABD, İran'ın üç nükleer tesisini vurdu. Bu hamlenin ardından İran’dan gelen ilk kritik çıkışlardan biri Hürmüz Boğazı oldu. İran Meclisi'nin gündeme taşıdığı boğazın kapatılması önerisi, tüm dünyayı alarma geçirdi. Son kararı İran Yüksek Ulusal Güvenlik Konseyi verecek.
Hürmüz Boğazı Neden Bu Kadar Önemli?
Hürmüz Boğazı, Basra Körfezi ile Hint Okyanusu'nu birbirine bağlayan dar ve stratejik bir geçiş noktası. Dünya deniz yoluyla taşınan petrolünün yaklaşık dörtte biri buradan geçiyor. Günlük yaklaşık 20 milyon varil ham petrol ve petrol ürünü Hürmüz üzerinden taşınıyor. Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Kuveyt başta olmak üzere Orta Doğu'nun dev enerji üreticileri, ihracatlarının büyük bölümünü bu rotadan gerçekleştiriyor.
Sadece petrol değil, sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) sevkiyatları açısından da kritik olan bu bölge, küresel enerji arzında merkezi bir rol oynuyor.
Kapatılırsa Ne Olur?
İran’ın Hürmüz’ü kapatma kararı, küresel petrol fiyatlarını uçurabilir, navlun maliyetlerini katlayabilir ve dünya ekonomisinde büyük bir krize yol açabilir. Şu anda bile çatışmanın başlamasıyla birlikte Orta Doğu'dan Çin ve Japonya'ya yapılan petrol sevkiyatlarında navlun fiyatları yüzde 60 ila 100 arasında artış gösterdi.
Hürmüz Boğazı’nın kapanması, yalnızca Batı ekonomilerini değil, İran'ın en büyük müşterisi Çin'i bile zor durumda bırakabilir. İran da bu adımın kendi ekonomisine darbe vuracağının farkında.
Gerçekten Kapatabilir Mi?
Askeri ve siyasi uzmanlara göre, İran’ın Hürmüz Boğazı’nı tamamen kapatması oldukça zor. Hukuki yetkisi bulunmayan İran, ancak güç kullanarak veya tehdit yoluyla gemi geçişini durdurabilir. Hızlı devriye botları ve taciz yöntemleriyle tankerlerin geçişini riskli hale getirebilir. Benzer taktikleri Yemen'deki Husiler Kızıldeniz'de başarıyla uygulamıştı.
Ancak Hürmüz Boğazı'nda ABD Beşinci Filosu başta olmak üzere çok sayıda Batılı donanma sürekli devriye halinde. Bu yüzden olası bir askeri müdahale anında karşılık bulabilir.
ABD ve Batı'dan Karşı Hamleler
ABD, Körfez'deki güvenliği sağlamak adına geçmişte Sentinel Operasyonu ve Uluslararası Deniz Güvenliği Yapısı gibi koalisyonlar oluşturdu. 2019'da uçak gemileri ve bombardıman uçakları bölgeye gönderilmişti. Şimdi ise gözler olası yeni askeri yığınaklara çevrildi.
Hürmüz Boğazı Hiç Kapatıldı Mı?
Tarih boyunca İran, Hürmüz Boğazı'nı hiç resmi olarak kapatmadı. Ancak 1980-88 Tanker Savaşı sırasında taraflar karşılıklı gemilere saldırarak petrol sevkiyatını aksatmıştı. Son yıllarda ise İran zaman zaman tankerleri alıkoyarak mesaj göndermeyi tercih etti.
