Geceleri gökyüzünü aydınlatan dolunay, yalnızca romantik bir manzara mı sunuyor, yoksa yer kabuğundaki kırılmaları tetikleyebilecek kadar güçlü bir doğa olayı mı?
Bilim insanlarının yeni araştırmaları, Ay’ın çekim gücü ile büyük depremler arasında gizemli bir bağlantı olabileceğini ortaya koydu.
🌍 Ay’ın Gücü: Gelgitten Yer Kabuğuna Uzanan Etki
Ay, dolunay ve yeni ay dönemlerinde Güneş’le aynı hizaya geldiğinde, Dünya üzerindeki gelgit kuvvetleri en yüksek seviyeye ulaşıyor.
Bu durum yalnızca denizlerdeki su hareketlerini değil, aynı zamanda yerkabuğundaki basıncı da etkiliyor.
Yüzyıllardır merak edilen o soru yeniden gündemde:
“Ay’ın çekim gücü, fay hatlarındaki kırılmaları tetikleyebilir mi?”
Uzun yıllar boyunca bu soruya net bir yanıt verilememişti. Ancak Tokyo Üniversitesi’nden Prof. Satoshi Ide liderliğinde yürütülen son araştırma, dolunay dönemlerinde büyük depremlerin daha sık meydana geldiğini ortaya koydu.
📊 Yeni Araştırmadan Çarpıcı Sonuçlar
Prof. Ide ve ekibi, son 20 yılda yaşanan yüzlerce büyük depremi inceledi.
Elde edilen verilere göre, gelgit basıncının en yüksek olduğu dönemlerde meydana gelen sarsıntılar, genellikle büyük enerji boşalmasıyla sonuçlandı.
Araştırmadan dikkat çeken örnekler:
- 🌀 26 Aralık 2004 Sumatra Depremi (9.1): Dolunay ve bahar gelgiti döneminde yaşandı.
- 🌊 27 Şubat 2010 Şili Depremi (8.8): Ay ve Güneş hizalanması sırasında meydana geldi.
- 🌏 11 Mart 2011 Japonya (Tohoku) Depremi (9.0): Dolunay olmasa da gelgit stresinin zirveye ulaştığı döneme denk geldi.
Bilim insanları, Ay’ın çekim gücünün tek başına bir depremi yaratamayacağını, ancak zaten stres altındaki fay hatlarını tetikleyebileceğini belirtiyor.
🌎 “Küçük Depremler Üzerindeki Etkisi Daha Zayıf”
ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumu’ndan Nicholas Van Der Elst, San Andreas Fayı üzerinde yaptığı ölçümlerde,
Ay’ın büyüme evresinde küçük ölçekli sarsıntıların daha sık yaşandığını tespit etti.
Elst’e göre bu durum, Ay’ın mikroskobik gerilme değişiklikleriyle “kilitli” faylarda küçük hareketleri başlatabileceğini gösteriyor.
Ancak büyük depremler için tek başına Ay’ın etkisi yeterli değil.
🔬 “Her Dolunayda Deprem Olmaz” Uyarısı
Bilim insanları, Ay’ın çekim gücüyle deprem arasındaki bağlantıya temkinli yaklaşıyor.
Ay’ın çekim kuvveti, bir depremin ortaya çıkardığı enerjiyle kıyaslandığında oldukça küçük.
Prof. Ide, bu durumu şöyle açıklıyor:
“Bir kayanın içindeki küçük bir gerilim artışı bile büyük bir kırılmayı başlatabilir.
Dolunay bazen sadece o kıvılcımı sağlayan son etki olabilir.”
Yani, her dolunay tehlike sinyali değil, ancak bazı dolunaylar kritik fay hatlarında son halkayı tamamlayabilir.
🌕 Bilim Dünyası Artık Daha Yakından İzliyor
Bilim insanları, Ay’ın yörüngesini, gelgit verilerini ve fay hattı stres ölçümlerini bir arada değerlendirerek
depremleri daha iyi anlamayı hedefliyor.
Henüz “Dolunay depremleri tetikler” demek için erken, ancak
Ay’ın yerçekimsel etkisinin göz ardı edilemeyeceği artık bilimsel olarak kabul ediliyor.
Kısacası:
Tüm depremler Ay yüzünden olmuyor — ama bazıları belki de onunla başlıyor.
