Karesi Belediye Başkanı Mesut Akbıyık, Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü Deprem Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü Prof. Dr. Hasan Sözbilir’in konuşmacı olarak katıldığı, “Balıkesir Fayı Yüzey Faylanması Tehlike Kuşağı ve Fay Sakınım Bandı Açısından Değerlendirilmesi” toplantısı düzenledi. Karesi Belediyesi Meclis Salonunda gerçekleştirilen etkinliğe Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) bağlı mimar, inşaat, jeoloji, jeofizik, Harita Mühendisi odaları yönetici ve temsilcileri katıldı. Karesi’nin fay haritası depremselliği ve Balıkesir Fayı’nın ele alındığı toplantıda. Balıkesir Fayının 2 bin yıldır kırılmadığı, 6.8 ile 7.2 büyüklüğünde deprem üretebileceğine dikkat çekildi.
Toplantının açılış konuşmasını yapan başkan Akbıyık, uzun süredir bekledikleri bir çalışmayı sonuçlandırdıklarını, onur duyduğunu vurguladı. Kamu yararına gerekli tüm adımları kararlılıkla atmaya devam edeceklerini hatırlatan Akbıyık; “Kıymetli hocamız Prof. Dr. Hasan Sözbilir güzel bir çalışma yaptı. Tespit edilen fay hattı ve sakınım bandıyla bundan sonraki yapılaşma koşullarını düzenleme şansı buluyoruz. Bundan önceki yapı stokuyla alakalı güçlendirme, çeşitli önlemleri alma şansı yakalanıyoruz. Karesi ilçesine Master planı açısından ışık tutacak çalışmayı sonraki aşamada Çevre Şehircilik Bakanlığı’na, Balıkesir Büyükşehir Belediye Başkanlığına sunacağız. Gerekli bilgilendirmelerden sonraki aşamaları birlikte takip edeceğiz” diyerek sözü Prof. Dr. Sözbilir’e bıraktı.
Prof. Dr. Hasan Sözbilir, Balıkesir Fayı ve depremselliği ile ilgili çalışmaların 2012 yılında başladığını ancak, kendisinin Balıkesir Fayının özelliklerini anlamak için detaylı araştırmalar yaptığını belirtti. Balıkesir Fayını büyük ölçekli makinalarla kesip incelediklerini, içinde eski depremleri gördüklerini, depremlerin zamanlamasının yapıldığını kaç yılda bir deprem ürettiklerini bulduklarını vurgulayıp şunları söyledi:
“Balıkesir’i düşündüğümüzde il düzeyinde 20’ye yakın fay var. Fay varsa deprem tehlikesi var demektir. Deprem tehlikesi varsa o zaman risk çalışmaları yapmak lazım. Ne kadar risk varsa ona göre önlem alıp iyileştirme yoluna geçilmelidir. Riski azaltırken büyük haritaya baktığımızda kuzeyde Bandırma Fayı, güneye inildikçe Yenice Gönen fayı önem arz ediyor. Biraz daha güneyde Balıkesir'den de geçen ana faylardan bir tanesi Balıkesir Fayı. Balıkesir Fayının iki segmenti var. Bir tanesi Gökçeyazı, diğeri Kepsut segmenti. Gökçe yazısı segmenti Karesi belediyesi sınırları içinde kalıyor. Balıkesir ili ölçeğinde deprem tehlike haritası, deprem çalışması yaptığımızda bu faya göre yapmamız lazım. Balıkesir-Havran-Balya fayı bilinmiyordu. 2011’de değişik partilerden Balıkesir milletvekilleri meclise bir yönerge veriyorlar. Biz bunun üzerine 2012’de, hem Edremit hem Balıkesir Fayını çalıştık. Tehlike seviyesini ortaya koyduktan sonra yakın zamanda Karesi Belediye Başkanı Mesut Akbıyık ile görüştük, Balıkesir Fayı varlığından bahsettik ve incelenmesi gerektiğini kayıtlara işlenmesi gerektiği ve deprem tehlike ve risk anlamında ne ifade ettiği ortaya çıkaracak bir çalışma başlattık” dedi.
“Deprem Öldürmez, Fay Üzerine Kurulan Bina Öldürür”
Sunumda, depremlerdeki can kayıplarının asıl nedeninin hatalı yerleşim ve zemin seçimi olduğunu anlatan Sözbilir, 1939 Erzincan Depremi'nden örnek verdi. Wilhelm Salomon Calvi'nin yaptığı analizlere değinen Sözbilir, “Çürük binalar, gevşek zemin ve fay hattı üzerine yapılaşma; en büyük can kaybı nedenleri. Fayın üstüne bina yapmayı önleyecek bir teknoloji yok” dedi.
Balıkesir’de 1/1000 Ölçekli Deprem Haritası Hazırlandı
Sözbilir, Türkiye’de halen standardı olmayan bir fay yasasının uygulandığını ve bu durumun riskleri artırdığını ifade etti. Karesi’de yapılan çalışmanın 1/1000 ölçekle detaylandırıldığını belirten Sözbilir, bu haritanın kısa sürede Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na sunulacağını söyledi.
Prof. Dr. Hasan Sözbilir, depremlerde büyük ölçüde can kaybının nedenlerine, fay haritasının, sakınım bandının gerekliliğine dikkat çekti. 1939 yılında meydana gelen ve 30 binden fazla can kaybının yaşandığı Erzincan depreminden sonra Wilhelm Salomon Calvi tarafından yapılan araştırmada Calvi’nin can kayıplarını 3 maddeye bağladığını anımsatan Sözbilir, “Araştırmada binaların depreme dayanıklı olmadığı, binaların gevşek zeminde yapıldığı, ve sağlam zemin dururken fay hattına bina yapıldığı tezi ortaya çıkıyor. Onun için biz deprem öldürmez çürük binalar öldürür diyoruz. Günümüzde sıvılaşma tehlikesi olan bir yere zemini iyileştirebiliyorsanız istediğiniz kadar yüksek yapı yapabilirsiniz. Ancak Fay üzerinde yapı yapmayı çözen bir teknoloji yok” ifadelerini kullandı.
Türkiye’de standardı olmayan fay yasası uygulanıyor
Sözbilir ülkemizde 7 yıldan bu yana standardı olmayan bir fay yasası uygulandığını ileri sürdü. Balıkesir Fayının 7.2 büyüklüğünde deprem üreteceğini hatırlattı ve Balıkesir’de 1944 ve 1953 yıllarında 2 büyük deprem olduğunu söyledi. Balıkesir Fayı Gökçe yazı segmentinin en tehlikelisi olduğunu ifade eden Sözbilir, Fay haritaları yaparken, 1/ 250 bin gibi büyük rakamlar yerine 1/25 bin hatta 1/5 bin ölçekli haritaların çıkarılması gerekliliğini kaydetti.
Karesi’deki çalışmanın 1/1000 ölçek üzerinde yapıldığını açıkladı. Depremin sıklıkla ne zaman nerede olacağına dair sorularla karşılaştıklarını söyleyen Sözbilir, “Bu konuda yaptığımız tek şey geçmişe bakmak. Gelecek için herhangi bir şey söyleyemeyiz. Sismolojik anlamda son 125 yılda ne olmuş? Hangi fay, hangi ölçekte nasıl deprem üretmiş? Bu verileri toplayarak gelecekle ilgili çıkarımlar yapabiliriz. Balıkesir'le ilgili 1577, 1897, 1898 1898 gibi tarihsel dönemlerde depremlerle yıkımlar olduğunu biliyoruz. Bu depremler olduğuna göre bunu üreten ne acaba sorusuna yanıt bulmamız lazım. Bunun için de fayın içini görmek gerekiyor. Bunun da tek yolu hendek açarak yapmak. Balıkesir’de biz bu çalışmaları 1/1000 ölçeğe indirgeyerek yaptık. Biz burada sakınım bölgelerini belirledik. Kısa zamanda bu çalışmaları bakanlığa ileterek haritaya geçmesini sağlayacağız” dedi.
Sözbilir sakınım bandı konusunda da bilgiler verdi. Sakınım bandının fay belirlendikten sonra fayın 20’şer metre 2 yanından ayrılacak bölge olduğunu vurguladı. Sakınım bandındaki alanlara asla bina yapılmaması gerektiğini hatırlatan Sözbilir, fay hattının geçtiği yakın bölgelere de, okul, hastane ve benzeri binaların yapılmasının büyük sakıncaları olduğunu sözlerine ekledi. Balıkesir Fayının 1/250 bin ölçekli haritada olduğu gibi kendisinin yaptığı çalışmadan sonra pek çok yerde kesişmediğini vurguladı.
Sözbilir Kendisinin yaptığı çalışmaların toprak altında olduğunu, toprağın üstündeki çalışmaların inşaat mühendislerini ilgilendirdiğini söyledi. Balıkesir Deprem Master Planı, mevcut yapı stoğu, deprem üretmesi beklenen fay hatları, sıvılaşma tehlikesi içindeki yapı stoğu, deprem beklenen yapı stoğu, deprem senaryosu, depreme dayanaksız yapı stoğu, hasar tahmin çalışmaları, mahalle bazlı arama kurtarma ekipleri, arama kurtarma konteynerleri konularının bir an önce ele alınarak hayata geçirilmesi gerektiğini söyleyen Sözbilir TMMOB temsilci ve yöneticilerinin sorularını yanıtlayarak sunumunu tamamladı.