Son yıllarda yoğun bir şekilde kamu malları satılıyor, el değiştiriyor. İhaleler, satış kararları, KHK’ler birbirini takip ediyor. Bu alandaki gelişmeler, kamuoyu tarafından biraz da endişeyle izleniyor. Zira bunca kamu malının satılmasına rağmen, buradan kendi refahlarıyla ilgili bir sonuca ulaşılamadığını da görüyor vatandaşlar.
***
Körfez bölgesinde de durum böyle. Bir taraftan Dalyan’ın satışı ve betonlaştırılması için çok yönlü gayretler sürdürülüyor. Diğer yandan zeytinlik görünen ama aslında imarlı olan bütün alanlarda yoğun bir inşaat çabası sergileniyor. Bunlara ilave olarak, geçtiğimiz Temmuz ayından bu yana Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün zeytinlikleri de bu kaygılara eklendi. Zira bu kurum da aniden Edremit’teki işletmesini kapatma kararı aldı. Şalterler indi, işletme boşaltıldı, 52 personel işsiz kaldı. Bu haber üzerine kamuoyu Vakıflar zeytinliklerinin ne olacağını da merak etmeye başladı. Nitekim bundan etkilenen çeşitli muhalefet partileri, son günlerde bu konu hakkında açıklamalar yapıyor ve demeçler veriyorlar.
***
Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı olan Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün, ülkenin çeşitli yerlerinde çok sayıda mülkleri var. Bunların bir kısmı eski eser veya tarihi yapı. Körfez’de ise büyük zeytinliklerin sahibi Vakıflar. Bazılarını kiraya veriyor, diğerlerini işletmeleri vasıtasıyla doğrudan kendisi değerlendiriyor. Ayvalık merkezli bu işletmeler, yıllardır hem istihdam sağlıyor, hem de kaliteli ürünleriyle piyasada denge oluşturuyor. O nedenle Edremit zeytin ve zeytinyağı işletmesi ile satış mağazasının kapanması biraz endişe yarattı. Bir yandan bu gelişme, diğer yandan Vakıflar’ın 92 dönüm zeytinliğini yeni Devlet Hastanesi inşası için Sağlık Bakanlığı’na devretmesi hususu birleştirilince kaygılar arttı. Hatta çeşitli söylentiler oluştu. Mesela ihalesi yapılıp, projesi ve yüklenicisi de belli olan hastane için, hala bazı siyasetçiler “10 katlı hastane” haberleri yaptırıyorlar. Mesela 7 katlı bir termal otel, ticari alanlar, yeni yollar ve konut yapımı da konuşuluyor burası için.
***
Peki ama bu hastaneye çok yakın konumda olan eski Edremit çöplüğü ne olacak? Orada kalmaya devam mı edecek? Sık sık yakılıp, kapkara dumanlarıyla hastaları rahatsız mı edecek? Niye o eski çöplüğün yeri 2020’den bu yana rehabilite edilip de Vakıflar’a iade edilmedi? Yoksa bir türlü makul çözüm bulunamadığı için, Vakıflar’ın bu bölgeden çekilmesi mi daha uygun görüldü? Edremit’in eski vahşi çöp depolama alanı olan Eminkuyu Çöplüğü’nün akıbeti ile Vakıflar Zeytin İşletmesi’nin kapatılması arasında bir bağ olabilir mi? İşte bu hususta kimden bilgi istesem yanıt alamadım. Telefona çıkmayanlar da oldu, çıkıp “ne alaka?” diyenler de. Yapılan resmi açıklama ise “işletme zarar ettiği için kapandı” şeklinde olunca, bir ara “ben mi acaba öküz altında buzağı arıyorum?” diye kendimden bile şüpheye düştüm. Fakat son yıllarda buna benzer işlerde o kadar garip gerekçelerle davranıldığını gördük ki. Üstelik öyle yenileri de sökün edip gelmekteler ki. Bu hususu kafamdan atamadım doğrusu.
***
Diyeceksiniz ki, neler yaşandı? Mesela, İl Sağlık Müdürlüğü’nün “yüzme suyu” analizleri ile vatandaşların burunları ve gözleri arasında o kadar büyük farklar yaşandı ki. 2021 yılından beri kamuoyuna analiz sonuçları “iyi” olarak açıklanıyor. Ayrıca “kirlilik izleme” analizleri de halka açık değil, sadece seçilmiş ve atanmış yöneticilerle paylaşılıyor. Bir de yerine oturtulamayan “mavi bayrak” konusu var. Mesela, bir KHK yayınlanarak “Doğal SİT Alanı” ilan edilip, bilahare de “Akçay Sulak Alanı” olarak tescillenen bölgeye, hiç kimsenin “dokunması bile” yasak sanılıyordu ama Balıkesir B. Belediyesi oraya iş makinaları ve kamyonlar sokup, kumlarını taşıdı ve başka bir yerde sahil dolgusu yaptı. Niye öyle olup da böyle yapıldığını soran, ilgilenen, “hayrola?” diyen bir kurum olmadı. Bu nedenle topladığım bilgilerle, Eminkuyu konusunu alenen yazayım dedim. Belki insaflı bir yetkili çıkar, açıklama yapar da, kamuoyu etraflıca aydınlanır.
***
Ulaştığım bilgilere göre, yıllar boyunca katı atıklar Körfez bölgesinde hep önemli bir sorun olmuş. Eski belde belediyeleri döneminde, kıyılardaki yazlık konutlar ve sitelerin hızla artması sonucunda, çöpler belediyeleri bir hayli zorlamış. Belde belediyeleri, çöpleri kendi araçlarıyla toplayıp belirledikleri alanlarda karmakarışık bir şekilde biriktirmişler. Halen o dönemin çöp alanları, bir kısmı üstü toprakla örtülmüş, bir kısmı ise oldukları gibi bırakılmış şekilde duruyorlar. Bunlar metan gazı çıkartmaya da devam ediyor. Muhtemelen yirmi sene daha sürecektir bu durum. 2014’de Balıkesir Büyükşehir olup da, belde belediyeleri tasfiye edildiğinde, bu çöplüklerin arazileri ve sorumluluğu da Büyükşehir Belediyesi’ne geçmiş bulunuyor.
***
Vaktiyle Edremit Belediyesi de kendisi için uzun vadeli bir çöplük alanı bulmaya uğraşmış. Şehirden uzakça bir bölgede tespit edilen araziler için, sahibi olan Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne müracaat edilmiş. Bu tarihte, anılan kurumdan satın alma yapılması mümkün olmadığı için de 1999 yılında kiralama yoluna gidilmiş. Edremit Belediyesi bir protokol yapmış ve Edremit Çayı’nın kıyısında Eminkuyu mevkiindeki geniş bir zeytinliğin 25 senelik kullanma hakkını almış. Süre sonunda alanı tamamen temizleyeceğinin ve yeniden ağaçlandırılıp Vakıflar’a teslim edileceğinin taahhüdünü de vermiş. Daha sonra bu alana onlarca yıl boyunca karmakarışık bir yığın halinde çöpler getirilip dökülmüş. Şimdi orada artık kocaman bir tepe oluşturulmuş bulunuyor.
***
2014’de belde belediyelerinin de Edremit Belediyesi bünyesine katılması üzerine, katı atıklar daha da artmış. İlçede yaz nüfusu mevcudun 8 katına çıkıp bir milyona kadar ulaştığı için, 45 km sahil şeridindeki yazlık konutlar da dahil olmak üzere çıkan bütün katı atıklar, 2020 yılına kadar Eminkuyu’ya boşaltılmış. Çöplük bir özel kişiye de ihale edilmiş ve uzun yıllar boyunca el emeğiyle, geçici veya mülteci işçi çalıştırılarak, buraya atılan malzemeler ayrıştırılmış ve satılıp paraya dönüştürülmüş. Gelir getirmeyen malzemeler, özellikle de plastikler ise yakılmış. Fakat yine de bu çöp dağı giderek büyümüş. 2020’den sonra ise Edremit’in çöpleri artık bu alana atılmayıp, Büyükşehir’in aktarma istasyonlarından TIR’a yükleniyor ve Balıkesir’e taşınıyor.
Ayrıştırarak katı atık toplama işini beceremiyor Büyükşehir Belediyesi. Metan gazı çıkışı ve yangın tehdidi de eski çöplüklerin başka bir külfeti. Bu nedenle, olduğu gibi bırakılan Eminkuyu çöplüğünün ne olacağı da o yıldan bu yana merak ediliyordu. Bu çöp dağlarını taşıyıp eski molibden madenine götürmek, mevcut yerinde bir biyoenerji tesisi kurarak yakıp yok etmek gibi çeşitli “çözümler” de tartışıldı. Fakat hiçbir kalıcı çözüm hayata geçirilemedi. 2024 yılı geldiğinde, yani önümüzdeki sene protokol süresi dolduğu için Büyükşehir’in burayı nasıl temizleyip de Vakıflar’a teslim edeceği düşünülürken, aniden bir mucize oluverdi ve Vakıflar bölgeden çekilme kararı aldı. Bakar mısınız şu işe? “Allah’ın bir lütfu” denmez de, ne söylenir ki buna? Balıkesir’de çeşitli ilçelerde faaliyet gösterilen Ayvalık Zeytinleri İşletme Müdürlüğü, zarar ettiği gerekçesiyle sadece Edremit Zeytinyağı Fabrikası’nı kapattı ve çekildi.
***
Ancak bu karar, belki yöneticilerin amacının çok dışında bir gelişmeye de sebep oldu. Şimdi kamuoyu ve kaçınılmaz olarak da siyasetçiler, Vakıflar’ın Ayvalık, Burhaniye, Havran, Küçükkuyu ve Edremit ilçelerinde, 14 bin dekar üzerindeki yaklaşık 165 bin zeytin ağacının akıbetini de sorgulamaya başladılar. En çok da, yukarıda aktarılan söylentilere konu olan Edremit’teki yaklaşık 200 dönümlük alan konuşuluyor tabii. Zira 2004’de yapılan bir değişiklikle, Vakıflar’ın malları artık satılabiliyor. Gerçek ve tüzel kişilere Devlet İhale Kanunu’nun ilgili hükümlerine göre yapılıyor bu satışlar.
Şimdi dönelim sözümüzün en başına… Kamu malları, bu bölgede de satılacak mı, el değiştirecek mi? Amaçlanan sadece zeytinlikleri paraya dönüştürmek ise, bunun kamuya yararı nasıl olacak? Şimdi merak edilen husus bu. Umarım yanıtı olan birileri de vardır.
