Afrika’daki son askeri darbenin kıtanın küçük ülkelerden Gabon’da yapılması dikkatleri bu ülkeye çevirdi.
Hafta sonu yapılan tartışmalı devlet başkanı seçimine hile karıştığı gerekçesiyle bir grup asker yönetime el koyduklarını açıkladı.
2,1 milyon nüfusuyla uzun yıllar Fransa sömürgesinde kalan Gabon, 1960’da bağımsızlığını kazandı.
Ülke bağımsızlığını kazanması sonrası Gabon’da birçok darbe girişimi yaşandı. İlk darbe girişimi Şubat 1964’te yaşansa da darbeciler, Senegal’den gelen Fransız askerlerinin müdahalesiyle iktidardan uzaklaştırıldı.
Gabon’un ilk devlet başkanı olan Leon M’ba’nın 1967’de hayatını kaybetmesi sonrası vekili Ömer Bongo görevi devraldı ve Bongo ailesinin iktidarı başladı.
Baba Bongo, iktidara geldiğinde muhalifleri serbest bıraktı, “sömürge mirası” olduğu ve etnik ayrımı körüklediği gerekçesiyle siyasi partileri kapattı.
Dönemin Libya lideri Muammer Kaddafi ile görüşmesi sonrası 1973’te İslamiyet’i seçen baba Bongo’nun 1990’daki demokratikleşme sürecinde iktidarı siyasi koalisyona devretmesine rağmen aynı yıl 2 darbe yaşandı ve çıkan iç karışıklık sonrası Fransız birlikleri yeniden müdahale ederek geçici sükuneti sağladı.
Bongo, Aralık 1993’teki devlet başkanı seçimini kazanarak yeniden iktidara geldi.
1998 ve 2005 seçimlerini de kazanan baba Bongo’nun 2009’da İspanya’da kalp krizi sonucu hayatını kaybetmesiyle geçici devlet başkanlığı görevi, dönemin Meclis Başkanı Rose Francine Rogombe’ye geçti.
Oğul Ali Bongo dönemi
2009’da yapılan seçimleri Ömer Bongo’nun oğlu Ali Bongo kazandı ve Gabon’un yeni devlet başkanı oldu. Ali Bongo 2016’daki seçimlerde de 7 yıllık ikinci bir dönem için yeniden seçildi.
Mevcut Cumhurbaşkanı Ali Bongo, 26 Ağustos’ta yapılan cumhurbaşkanı seçimlerini üçüncü kez kazanmasına rağmen ülkede oy verme işleminin son saatlerinde “şiddet” uygulandığı gerekçesiyle sokağa çıkma yasağı uygulanması ve seçimlerin ardından oy sayım işlemi devam ederken internetin kısıtlanması eleştirilere neden oldu.
Muhalifler ise hükümetin uygulamalarına tepki gösterdi ve muhalefet lideri Ondo Ossa, Bongo’ya karşı verdiği başkanlık mücadelesinde seçimlere hile karıştırıldığını öne sürdü.
Yaşanan olaylar sonrası ülkedeki bir grup asker yönetime el koyarak seçimlerin iptal edildiğini ve ülke sınırlarının kapatıldığını açıkladı.
Ülkedeki doğal kaynakları yabancı şirketler çıkarıyor
Petrol ve doğal gaz kaynaklarıyla zengin bir ülke olan Gabon elmas, uranyum, altın, kereste ve demir açısından da zengin bir ülke olarak biliniyor.
Gabon, Sahra Altı Afrika’nın altıncı büyük petrol üreticisi olup, kişi başına gelirle Sahra Altı Afrika’nın en zengin ülkeleri arasında yer alıyor.
Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) üyesi olan Gabon’un 2 milyar varil ham petrol, yaklaşık 300 milyar metreküp doğal gaz rezervine sahip olduğu tahmin ediliyor.
Öte yandan Gabon, su kaynakları açısından dünyanın üçüncü en büyük yenilenebilir su rezervlerine sahip.
Yer altı ve yer üstü zenginliğine rağmen ülkedeki doğal kaynakları yabancı firmalar çıkarıyor.
İngiliz-Fransız petrol ve gaz şirketi Perenco, İngiliz-Hollanda ortaklığında çok uluslu bir petrol ve doğal gaz şirketi Shell, Fransa merkezli çok uluslu petrol şirketi Total ülkedeki petrol üretiminin yüzde 75’ini kontrol ediyor. 2011’de kurulan Gabon Petrol Şirketi, ülkedeki kara ve denizlerdeki petrollerin yasal sahibi olarak görülüyor.
Gabon’un ihracat ürünleri arasında ilk sırada mineral yakıtlar ve yağlar var. Ülkenin ihracat yaptığı ülkeler arasında ilk sırada Çin bulunurken ithalat yaptığı ülkelerin başında Fransa ve Çin geliyor.
OPEC haricinde birçok uluslararası kuruluşta temsil edilen Gabon’un üye olduğu yerler arasında Birleşmiş Milletler (BM), Afrika Birliği (AfB), Uluslararası Para Fonu (IMF), İngiliz Milletler Topluluğu, İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT), Orta Afrika Ülkeleri Ekonomik Topluluğu ve Fransızca Konuşan Ülkeler Örgütü bulunuyor.
Fransa ile yakın ilişkiler
Uzun yıllar Gabon’u yöneten Bongo ailesinin Fransa ile yakın ilişkileri dikkati çekiyor. Fransa, Gabon’daki siyasi krizlere birçok kez askeri müdahalede bulundu.
Öte yandan Ali Bongo’nun eşi Sylvia Valentin Bongo’nun Fransız vatandaşı olduğu belirtiliyor.
Ali Bongo ile 1989’da evlenen Sylvia Bongo, çocukluğundan itibaren Kamerun, Tunus ve Gabon’da yaşadı. Sylvia Bongo, Fransa’da yükseköğrenimini tamamladıktan sonrası Gabon’a döndü.
Fransa Başbakanı Elisabeth Borne, darbe sorası Gabon’daki durumu yakından takip ettiklerini açıklarken uzun yıllar Fransa etkisinde kalan ülkede, Fransa ve ABD’nin askeri üsleri bulunuyor.
Darbe sonrası Gabon’da faaliyet gösteren Fransız madencilik şirketi Eramet de bu ülkedeki faaliyetlerini durdurduğunu açıkladı.
Gabon’da bir grup asker tarafından alıkonulan Cumhurbaşkanı Ali Bongo, evinden destekçilerine yardım mesajı gönderdi.
Askerler tarafından ev hapsinde tutulan Bongo, konutundan çektiği ve sosyal medyada paylaşılan video mesaj ile arkadaşlarına ve dünyaya “bir şeyler yapın” çağrısında bulundu.
Bongo, “Bu insanlar beni alıkoydu. Oğlum bir yerde tutuluyor, eşim yanımda değil. Ben de konutumdayım ama neler olduğunu bilmiyorum. Dostlarımıza, dünyaya söylüyorum, bir şeyler yapın, ses çıkarın. Teşekkürler.” ifadelerini kullandı.
Askerler yönetime el koydu
Orta Afrika ülkesi Gabon’da sabah erken saatlerde ulusal televizyon binasına giren bir grup asker, yönetimi ele geçirdiklerini duyurdu.
Kendilerine “Kurumların Geçişi ve Restorasyonu Komitesi (CTRI)” ismini veren askerler, 26 Ağustos’ta yapılan seçimlerin iptal edildiğini ve ülke sınırlarının kapatıldığını açıkladı.
Mevcut Cumhurbaşkanı Ali Bongo Ondimba, 26 Ağustos’ta yapılan cumhurbaşkanı seçimlerini üçüncü kez kazanmıştı. 64 yaşındaki Ali Bongo, koltuğu, ülkeyi 41 yıldan uzun süre yöneten babası Omar Bongo’dan 2009’da devralmıştı.
Ülkede oy verme işleminin son saatlerinde “şiddet” uygulandığı gerekçesiyle sokağa çıkma yasağı getirilmiş, seçimin ardından oy sayım işlemi devam ederken internet kısıtlanmıştı.
Muhalifler ise hükümetin uygulamalarına tepki göstermiş ve muhalefet lideri Ondo Ossa, Ali Bongo’ya karşı verdiği başkanlık mücadelesinde seçimlere hile karıştırıldığını öne sürmüştü.
